OHAL, Basın işkolunda en az 2308 kişiyi işsiz bıraktı

 

Basın Yayın ve Gazetecilik İşkolunda da sektörün neredeyse yüzde 3’ü işsiz kaldı. OHAL’den emekçinin payına işsizlik düşerken “Darbeci” diye kapatılan kurumlarda çalışan işçilerin alacakları yok sayıldığı için darbeyle basın yayın emekçileri iki kere mağdur edilmiş oldu.

15 Temmuz sonrasında Fethullah Gülen Cemaatine yönelik her alanda operasyonlar başladı. Bu operasyonlardan Basın Yayın ve Gazetecilik işkolundaki birçok firma da nasibini aldı. 27 Temmuz tarihinde çıkarılan ve Resmi Gazete’de yayımlanan Kanun Hükmünde Kararname’ye göre 131 basın kurumu (*) FETÖ soruşturması çerçevesinde kapatıldı. Böylece daha önceden kayyum atanan firmaların tamamı da kapatılmış oldu.

Öncelikle ortaya konulan rakam tam doğru olmasa da gerçeğe yakındır, bu yüzden en az ifadesi kullanılmıştır. Bunun nedenlerinin başında şirket kurma ve işçi alacaklarını gasp etmenin çok kolay olduğu ekonomik yasa ve yönetmelikler zincirinin varlığı gelmektedir. İşkolundaki sigortasız işçi sayısı bilinmemekle beraber, emeklilerin sigortasız şekilde çalışması, stajyer adı altında sigortasız çalıştırılanlar ve yine sigortasız bir şekilde freelance çalışanlar da bahsi geçen firmalarda mevcuttur ancak sayısı bilinmemektedir. Ayrıca bahsi geçen firmaların Basın Yayın ve Gazetecilik İşkolu dışında başka işkollarında gösterdiği firmalarda çalışanların sayısına da ulaşılamadı.(**) Diğer nedenlerse araştırmayı zorlaştıran nedenlerdir. Bunların başında kapatılan kurumların marka ismi ile Ticaret Odasına kayıtlı şirket isimlerinin birbirini tutmaması ve kapatılan kurumların internet sitelerinin de kapatılması gelmektedir.

Araştırmada ilk olarak, kapatılan kurumlar listesi ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından sendikalara her ay gönderilen işkolu işyeri listesi karşılaştırıldı. 131 firmanın çok azı gerçek yaygın bilinen isimleriyle bu listede kayıtlıydı.

Bunun birkaç nedeni olabilirdi.

• Kapatılan kurumlar işverenleri tarafından Basın Yayın ve Gazetecilik İşkolu değil de başka bir işkolundan gösterilmiş ve orada çalışanların sigortası da o işkolu üzerinden yatırılmış olabilir.
• Kapatılan kurumlar marka ismiyle değil de başka isimlerde sisteme kaydedilmiş olabilir.
• Kapatılan kurumların bazıları işkolu işyeri listesinde yer alan firmaların üzerinden gösterilmiş olabilir.

Bu nedenlerle kapatılan firmaların adresleri, işkolu işyeri listesindeki firmaların adresleriyle karşılaştırıldı. Ayrıca yerel gazetelerin çoğunun şahıs şirketi olması nedeniyle işkolu işyeri listesindeki ilgili kentteki şahıslar tek tek internet üzerinden araştırılıp bulundu.

Ayrıca Cemaat’e yakın firmaların (Kaynak Holding ve Samanyolu gibi) adresleri ile kapatılan kurumların adresleri karşılaştırıldı. Bunun sonucunda da birçok firmanın aslında belli bir yayın grubuna ait olup herhangi bir şirket kaydı olmadığı sadece imtiyaz sahibi ya da sorumlu yazı işleri müdürü olduğu belirlendi.

Araştırmanın sonucunda 6 firmada (Kervan Yayın Dağıtım, Yay Dağıtım, GYV, Yeni akademi Yayınları, Burak Basım Dağıtım ve Gül Yaprağı Yayınları) kaç işçinin çalıştığına ulaşılamadı. Bu firmalar Basın Yayın ve Gazetecilik İşkolu dışında faaliyet gösteriyor olabilir.

Listedeki 131 firmanın 125’ine ulaşıldı. 

Yerel radyolar genellikle hiç çalışanın gözükmediği yerler ya da büyük şirketler bünyesinde faaliyet gösteren yerlerdi.

Yerel gazetelerde emekli olup sigortasız şekilde çalışmanın yaygınlığı ve yayınevleri alanında freelance çalışmanın yaygınlığı özellikle bu alanda işsiz kalan sayısının daha fazla olduğunu gösteriyor.

Bu veriler ışığında 15 Temmuz darbe girişimi ve sonrasında ilan edilen OHAL sonucunda işkolumuzda şu manzara ile karşılaştık:

• İşkolumuzda gözüken Zaman Gazetesi’nin yanı sıra birçok dergi ve gazetenin çıkarıldığı Feza Gazetecilik kayyuma devredildiği günden 15 Temmuz’a kadar 710 çalışandan 263 çalışana; 15 Temmuz sonrasından 1 Ağustos’a kadar 177 çalışana düşmüş.
• Listedeki çoğu Televizyon kanalı, radyo ve derginin çıkarıldığı Samanyolu şirketi 271 çalışandan 0 çalışana düşmüş.
• Kaynak Holding bünyesinde faaliyet gösteren birçok dergi ve yayının Sürat Yayınları ismiyle kayıtlı şirketten ve UTT adıyla kayıtlı şirketten yayın yaptığı biliniyordu. 191 kişinin çalıştığı Sürat Yayınları’nda çalışan sayısı 1’e, 86 kişinin çalıştığı Sürat Yayınları Matbaası’nda 0’a düşmüş. 15 Temmuz öncesi 108 çalışanı olan UTT firmasında ise çalışan kalmamış.
• Güvender Yayınları 5 çalışandan 0 çalışana düşmüş.
• TV ve radyoların büyük kısmını bünyesinde barındıran KüreTV ve yayınların bir kısmını bünyesinde barındıran Işık Yayınları’nda da tüm işçiler çıkarılmış. KüreTV 18’den 0’a, Işık Yayınları da 47’den 0’a düşmüş.
• Radyodan televizyona çok sayıda kuruluş barındıran Merkür Yayınları 41 işçiden 0’a, Sem Haber Ajansı 42 çalışandan 0 çalışana düşmüş. Daha sonra kurulan ve yine kapatılan Muhabir Haber Ajansı’nda ise 6 çalışan çıkarılmış.
• Ulusal yayın yapan gazetelerden Taraf 37 çalışandan 2 çalışana, Meydan 53 çalışandan 3 çalışana ve Özgür Düşünce de 50 çalışandan 0 çalışana düştü.
• CİHAN Haber Ajansı ise 40 çalışandan 35 çalışana düşmüş.
• Yumurcak TV 11 çalışandan 0’a düşmüş. Can Erzincan TV’nin 44 çalışanı da darbeden nasibini aldı.
• Nokta Dergisi 12 çalışandan 0’a düştü.
• Kayyuma devredilen ve BugünTV ile Kanaltürk dahil birçok kuruma ev sahipliği yapan Koza İpek’te ise çalışan sayısı sabit: 129.
• Bazı yerel gazeteler kapatılmış gözükse de bu durum ağustos ayına ait işkolu işyeri listesine yansımamış. Urfa Haber Ajansı Gazetesi 11 çalışandan hiç kimse kalmamış. Aynı şekilde Ekonomi gazetesi 15 çalışandan 0 çalışana, Demokrat Gebze 15 çalışandan 0 çalışana ve Ege’de Son Söz gazetesi de 27 çalışandan 0 çalışana düşmüş. Adana Haber Gazetesi’nde çalışan 8 kişiden kalan sadece 1 kişi. Bunun dışındaki tüm yerel gazetelerde işten çıkarılan işçiler listeye yansımamış.
• Cemaat’e yakınlığı ile bilinen PAK Medya-İş de OHAL kapsamında kapatıldı. PAK Medya-İş’in kapanmadan önce 789 üyesi vardı.
• Basın Yayın ve Gazetecilik İşkolu’ndaki işçi sayısında rekor bir azalma dikkat çekiyor. (Bu azalmanın tamamı OHAL ile ilişkilendirilmese de ağırlıklı kısmı OHAL ile alakalıdır.) Mayıs ayında 95.875 kişi, haziranda 95.806 kişi, temmuzda 95.798 kişi ve ağustosta 93.963kişi gözüküyor. Yani darbe öncesi ile darbe sonrasında işkolumuzdaki işçi sayısı 1.835 kişi azalmış.

Sonuç olarak Resmi Gazete’de yayımlanan liste incelendiğinde Basın Yayın ve Gazetecilik işkolunda gözüken şirketlerde sigortalı olarak çalışan en az 2.308 işçi işsiz kaldı (1 Ağustos itibariyle işkolu işyeri listesine göre gözüken sayı 1688 kişi). Yani sektörün yüzde 2,4’ü bir anda işsiz kaldı. Bu kişiler işsizlik maaşı alamayacağı gibi dava açsa bile alacağını tahsil edemeyecek.

KHK’ye göre kapatılan basın kurumları Hazine’ye devredildi. Firmaların malvarlığı ve taşınmazlarının yanı sıra işçilerin bu firmalardan alacakları da Hazine’ye devredilmiş oldu ancak  KHK’de yer ala "kapatılan kurumlara dair alacak için hazineden hak talep edilemez" ibaresi alacakların tahsil edilemeyeceği kanısını uyandırıyor.

OHAL’in kime yaradığı sorusunu Taraf gazetesi üzerinden örneklendirilebilir.

Kapatılan Taraf gazetesi diğer firmalar gibi işçi alacaklarından da muaf duruma düştü. Bu durum milyonlarca lira işçi alacağı bulunan Taraf için adeta bir kurtuluş niteliğinde. Çünkü Taraf gazetesi yayımlandığı sürelerde çalışanlarına 7-8 ay boyunca maaş vermeden çalıştırmış, yapılan itirazlar ve açılan davalar karşısında sürekli adres değiştirerek firmayı farklı kişilerin üstüne yaparak kurtulmuştu.

Şimdi ise OHAL nedeniyle işsiz kalan ve işsizlik maaşı da alamayacak olan çalışanlar, Hazine’nin alacaklarına da el koymasıyla ikinci defa mağdur oldular.

 

(*)KAPATILAN KURUMLAR. HABER AJANSLARI: Cihan Haber Ajansı, Muhabir Haber Ajansı, SEM Haber Ajansı. TELEVİZYONLAR: Barış TV, Bugün TV, Can Erzincan TV, Dünya TV, HİRA TV, Irmak TV, Kanal 124, Kanaltürk, MC TV, Mehtap TV, Merkür TV, Samanyolu Haber, Samanyolu TV, SRT Televizyonu, Tuna Shopping TV, Yumurcak TV, RADYOLAR: Aksaray Mavi Radyo, Aktüel Radyo, Berfin FM, Burç FM, Cihan Radyo, Dünya Radyo, Esra Radyo, Haber Radyo Ege, Herkül FM, Jest FM, Kanaltürk Radyo, Radyo 59, Radyo Aile Rehberi, Radyo Bamteli, Radyo Cihan, Radyo Fıkıh, Radyo Küre, Radyo Mehtap, Radyo Nur, Radyo Şimşek, Samanyolu Haber Radyosu, Umut FM, Yağmur FM. GAZETELER: Adana Haber Gazetesi, Adana Medya Gazetesi, Akdeniz Türk, Şuhut'un Sesi Gazetesi, Kurtuluş Gazetesi, Lider Gazetesi, İscehisar Durum Gazetesi, Türkeli Gazetesi, Antalya Gazetesi, Yerel Bakış Gazetesi, Nazar, Batman Gazetesi, Batman Postası Gazetesi, Batman Doğuş Gazetesi, Bingöl Olay Gazetesi, İrade Gazetesi, İskenderun Olay Gazetesi, Ekonomi, Ege'de Son Söz Gazetesi, Demokrat Gebze, Kocaeli Manşet, Bizim Kocaeli, Haber Kütahya Gazetesi, Gediz Gazetesi, Zafer Gazetesi, Hisar Gazetesi, Turgutlu Havadis Gazetesi, Milas Feza Gazetesi, Türkiye'de Yeni Yıldız Gazetesi, Hakikat Gazetesi, Urfa Haber Ajansı Gazetesi, Ajans 11 Gazetesi, Yeni Emek, Banaz Postası Gazetesi, Son Nokta Gazetesi, Merkür Haber Gazetesi, Millet Gazetesi, Bugün Gazetesi, Meydan Gazetesi, Özgür Düşünce Gazetesi, Taraf, Yarına Bakış, Yeni Hayat, Zaman Gazetesi, Today's Zaman. DERGİLER: Akademik Araştırmalar Dergisi, Aksiyon, Asya Pasifik Dergisi, Bisiklet Çocuk Dergisi, Diyalog Avrasya Dergisi, Ekolife Dergisi, Ekoloji Dergisi, Fountain Dergisi, Gonca Dergisi, Gül Yaprağı Dergisi, Nokta, Sızıntı, Yağmur Dergisi, Yeni Ümit, Zirve Dergisi. YAYINEVLERİ: Altınburç Yayınları, Burak Basın Yayın Dağıtım, Define Yayınları, Dolunay Eğitim Yayın Dağıtım, Giresun Basın Yayın Dağıtım, Gonca Yayınları, Gülyurdu Yayınları, GYV Yayınları, Işık Akademi, Işık Özel Eğitim Yayınları, İklim Basın Yayın Pazarlama, Kaydırak Yayınları, Kaynak Yayınları, Kervan Basın Yayıncılık, Kuşak Yayınları, Muştu Yayınları, Nil Yayınları, Rehber Yayınları, Sürat Basım Yayın Reklamcılık Eğitim Araçları, Sütun Yayınları, Şahdamar Yayınları, Ufuk Basın Yayın Haber Ajans Pazarlama, Ufuk Yayınları, Waşanxaneya Nil, Yay Basın Dağıtım, Yeni Akademi Yayınları, Yitik Hazine Yayınları, Zambak Basın Yayın Eğitim Turizm.

 

(**) 6356 sayılı Sendikalar Kanunu’na göre iş ilişkilerinde ayrı olan SGK kodlaması ve Çalışma Bölge Müdürlüğü kodlamaları birleştirildi ve şirketler bulundukları işkollarını kendileri belirleyebilir konuma geldi. Yani yasaya göre bir şirket firmasını hangi işkolunda gösterirse çalışanların sigortası da o işkolundan yatırılıyor. Yine yasaya göre işkolu değiştirmek kolaylaştırıldığından özellikle bu durum işkolu esaslı sendikalaşmanın önünde büyük engel teşkil ettiği gibi olası bir alacak davası durumunda işkolunda örgütlü sendikanın avukatının genel vekaletnamesi işkolu değiştiği anda geçersiz kalmaktadır. Yani işçinin alacağı hasıl olduğunda ya da ilgili sendika toplu iş sözleşmesine giriştiği koşullarda işveren işkolu değiştirerek alacaktan kurtulabiliyor.

 

Kurum adı	İşçi sayısı	1 Ağustos işçi sayısı
ADANA AKDENİZTÜRK GAZETESİ	7	7		SAMANYOLU YAYIN GRUBU
ADANA HABER GAZETESİ	8	1		BURÇ FM
ADANA MEDYA GAZETESİ	9	8		DÜNYA RADYO
AFYON KURTULUŞ GAZETESİ	8	5		DÜNYA TV
AFYON LİDER GAZETESİ	0	0		HİRA TV
AFYON TÜRKELİ GAZETESİ	13	13		IRMAK TV
AKSARAY MAVİ RADYO	0	0		MC TV
ANTALYA GAZETESİ	23	14		MEHTAP RADYO
AYDIN BAKIŞ	2	0		SAMANYOLU HABER
AYDIN NAZAR	6	6		SAMANYOLU RADYO
BANAZ POSTASI	1	0		SAMANYOLU TV
BARIŞ TV	3	2
BATMAN DOĞUŞ	13	13		TURKUVAZ YAYIN GRUBU
BATMAN GAZETESİ	11	11		AKTÜEL RADYO
BATMAN POSTASI	15	15		KANAL124
BERFİN RADYO	0	0
BİNGÖL OLAY	4	5		KÜRE TV YAYIN GRUBU
BİSİKLET ÇOCUK	5	4		CİHAN RADYO
BİZİM KOCAELİ	42	40		KÜRE FM
CAN ERZİNCAN TV	44	0		MEGA RADYO
CİHAN HABER AJANSI	40	35		RADYO AİLE REHBERİ
DEMOKRAT GEBZE	15	0		RADYO BAMTELİ
DİYALOG AVRASYA DERGİSİ	0	0		RADYO FIKIH
DOLUNAY YAYIN DAĞITIM	3	3
DÜNYA YAYINCILIK	2	0		KOZA İPEK
EGEDE SON SÖZ	27	0		KANALTÜRK
EKOLİFE	2	2		BUGÜN TV
EKOLOJİ	2	2		KANALTÜRK RADYO
EKONOMİ GAZETESİ	15	0		MİLLET GAZETESİ
FEZA GAZETECİLİK AŞ. (ZAMAN)	710	177
FİA PRODÜKSİYON	5	0		FEZA GAZETECİLİK
GİRESUN BASIM YAYIN	16	11		AKADEMİK ARAŞTIRMALAR DERGİSİ
GÜVENDER YAYINLARI	5	0		AKSİYON
HABER KÜTAHYA	12	12		ASYA PASİFİK DERGİSİ
HABER RADYO EGE	1	0		TODAYS ZAMAN
HATAY İRADE	10	7		YARINA BAKIŞ
HERKÜL RADYO	3	2		YENİ HAYAT
IŞIK YAYINLARI	47	0
İKLİM YAYINLARI	3	0		KAYNAK HOLDİNG
İSCEHİSAR DURUM	0	0		ALTINBURÇ YAYINLARI
İSKENDERUN OLAY	3	3		DEFİNE YAYINLARI
JEST FM AKSARAY	0	0		FOUNTAİN
KOZA İPEK	129	129		GONCA YAYINEVİ
KÜRETV	18	0		GÜLYURDU
KÜTAHYA GEDİZ	12	12		IŞIK AKADEMİ
KÜTAHYA HİSAR	0	0		IŞIK ÖZEL EĞİTİM YAYINLARI
KÜTAHYA ZAFER	16	16		KAYDIRAK YAYINLARI
MANŞET KOCAELİ	23	22		KAYNAK YAYINLARI
MERKÜR HABER VAN	2	0		KUŞAK YAYINLARI
MERKÜR YAYINCILIK	41	0		MUŞTU YAYINLARI
MEYDAN	53	3		NİL YAYINLARI
MİLAS FEZA	0	0		REHBER YAYINLARI
MUHABİR HABER AJANSI	6	0		SIZINTI DERGİSİ
NOKTA DERGİSİ	12	0		SÜTUN YAYINLARI
NUR RADYO	0	0		ŞAHDAMAR YAYINLARI
ÖZGÜR ÇİZGİ MEDYA	12	0		WEŞANXANE NİL
ÖZGÜR DÜŞÜNCE GAZETESİ	50	0		YAĞMUR YAYINCILIK
RADYO 59	0	0		YENİ ÜMİT YAYINLARI
RADYO ESRA VAN	0	0		YİTİK HAZİNE YAYINLARI
RADYO ŞİMŞEK	4	4		ZAMBAK YAYINLARI
SAMANYOLU YAYIN GRUBU	271	0
SEM HABER AJANSI	42	0		BULUNAMAYANLAR
SİVAS HAKİKAT	0	0		KERVAN YAYIN DAĞITIM
SRT SAKARYA	5	5		YAY BASIN DAĞITIM
SÜRAT YAYINLARI	191	1		GYV YAYINLARI
SÜRAT YAYINLARI MATBAASI	86	0		YENİ AKADEMİ
ŞUHUTUN SESİ	2	0		BURAK BASIN YAYIN
TARAF	37	2		GÜLYAPRAĞI YAYINLARI
TEKİRDAĞ YENİ EMEK	5	5
TURGUTLU HAVADİS	0	0		İki defa kullanılanlar
TÜRKİYEDE YENİ YILDIZ	0	0		SÜRAT MATBAASI
UFUK BASIN YAYIN HABER	1	1		ÖZGÜR ÇİZGİ
UFUK TV	4	1		SAMANYOLU
UFUK YAYINLARI	3	3		IŞIK YAYINLARI
UMUT FM NİĞDE	0	0		UTT
URFA AJANS 11 GAZETESİ	11	0		KOZAİPEK
URFA HABER AJANSI GAZETESİ	0	0
UŞAK SON NOKTA	10	10
UTT	108	0
YAĞMUR FM ELAZIĞ	0	0
YUMURCAKTV	11	0
ZİRVE YAYINLARI	8	8
	2308	620

NOT: Sürat matbaası, Sürat Yayıncılık olarak geçtiği; Samanyolu, Koza İpek bir grup olduğu; UTT, Işık Yayınları ve Özgür Çizgi ise bu yayınların çoğunu bastığı ve isim listesinde adı olmadığı için iki defa kullanıldı.